Tegoroczne egzaminy maturalne zajmą szczególne miejsce w historii. Epidemia koronawirusa każdemu dała się we znaki. Sytuacja została jednak opanowana, dlatego warto jest teraz przewietrzyć umysł wybierając się na piesze, czy rowerowe wycieczki. W Polsce mamy bardzo duży wybór naprawdę pięknych miejsc – Mazury, wybrzeże Bałtyku, a dla tych bardziej aktywnych – obszary górskie, na przykład Sudety, Bieszczady czy Tatry. Nad tym ostatnim regionem chciałbym zatrzymać się dziś na krótką chwilę, lecz głównie od strony chemicznej. Na lekcjach geografii nauczyliście się, że większość kopalń znajduje się głównie w obszarach górskich. Miejscem wydobycia wielu różnych rud metali były niegdyś i Tatry. W czasach PRL wydobywano tutaj między innymi rudy uranu (Tatry Zachodnie, głównie u podnóża północnej części masywu Giewontu). Ja jednak chciałbym przybliżyć Wam inny region tego, jakże pięknego pasma Karpat – Szpiglasową Przełęcz, wraz ze Szpiglasowym Wierchem. Dotrzeć można tutaj w niespełna 2,5 godziny wyjątkowo malowniczą drogą, wyznaczoną żółtym szlakiem turystycznym, prowadzącym od Morskiego Oka. Słowo „szpiglas” wzięło się z niemieckiego „Spiessglanz”, co znaczy antymon. Faktycznie z okolic Szpiglasowej przełęczy przez niedługi okres czasu eksploatowano rudę antymonu, zawierającą cenny minerał – antymonit, którego głównym składnikiem jest siarczek antymonu(III) – Sb₂S₃. Związek ten nadaje szare oraz pomarańczowe zabarwienie zawierającym go skałom.

Antymon jest wyjątkowo kruchym jak na metale pierwiastkiem, o stosunkowo niewielkim przewodnictwie elektrycznym (kilkadziesiąt krotnie mniejszym od miedzi). Leży w 5 okresie oraz 15 grupie układu okresowego (blok energetyczny p) i występuje w postaci kilku odmian alotropowych. Najbardziej pożądany jest  tzw. antymon metaliczny – srebrzystobiałe ciało stałe, będące składnikiem wielu użytkowych stopów metali (np. odlewy czcionek drukarskich). Metal ten otrzymuje się w dwuetapowym procesie reakcyjnym z wyjściowego surowca, jakim jest właśnie wspomniany szpiglas (antymonit):

Sb₂S₃ + 5O₂ → Sb₂O₄ + 3SO₂ (etap I) oraz Sb₂O₄ + 4C → 2Sb + 4CO (etap II)

Wybierając się na wycieczkę w rejon Szpiglasowej Przełęczy (skąd rozpościera się niesamowity widok na Dolinę Pięciu Stawów Polskich), warto rozejrzeć się również dookoła – może uda Wam się dostrzec jakąś granitową skałę, zawierającą antymonit…

Gdy już powrócisz z wycieczki, a pogoda będzie deszczowa, zapraszam Cię do rozwiązania kilku zadań związanych z antymonem: zadanie 1, zadanie 2, zadanie 3, zadanie 4, zadanie 5, zadanie 6, zadanie 7.

Spodobał Ci się ten artykuł? Polub mój fanpage na Facebooku oraz na Instagramie, aby nie ominęły Cię żadne nowości.

© dr inż. Rafał Szczypiński, wszelkie prawa zastrzeżone