DWMED

Glutaminian sodu jest zawarty niemal we wszystkich produktach żywnościowych. Dodawany jest do produktów spożywczych jako wzmacniacz smaku i zapachu. Zmniejsza natomiast wrażliwość komórek na leptynę – hormon uczestniczący w regulacji pobierania pokarmu, wytwarzany w białej tkance tłuszczowej. Leptyna pobudza ośrodek sytości, przez co nazywana jest „hormonem szczupłej sylwetki”.

a) Na podstawie tekstu uzupełnij poniższe zdania tak, aby poprawnie wyjaśniały wpływ glutaminianu sodu w pokarmach na odżywianie się człowieka. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie.

Glutaminian sodu obniża wrażliwość komórek na leptynę, przez co ośrodek sytości (jest / nie jest) pobudzany, co skutkuje (wzrostem / spadkiem) łaknienia. Dlatego spożywanie żywności o wysokiej zawartości tego związku przyczynia się do (niedowagi / nadwagi).

b) Spośród wymienionych poniżej części mózgowia wybierz i podkreśl tę część, w której znajduje się ośrodek sytości.

śródmózgowie
kresomózgowie
móżdżek
podwzgórze
rdzeń przedłużony

Enzymy trawiące białka są wydzielane w przewodzie pokarmowym pod postacią nieaktywnych proenzymów, a następnie – uaktywniane pod wpływem określonych czynników chemicznych. Proenzymem pepsyny jest pepsynogen.

Na schemacie przedstawiono jeden z etapów trawienia białek w przewodzie pokarmowym człowieka.

a) Podaj nazwę odcinka przewodu pokarmowego człowieka, w którym zachodzi rozkład białek pod wpływem pepsyny.

b) Podaj nazwę lub wzór chemiczny związku oznaczonego na schemacie numerem 1, pod wpływem którego uaktywniany jest pepsynogen.

c) Wyjaśnij, dlaczego enzymy proteolityczne są wydzielane do przewodu pokarmowego w formie nieaktywnych proenzymów. W odpowiedzi odnieś się do narządu, w którym są produkowane te proenzymy.

W uzębieniu człowieka wyróżniamy cztery rodzaje zębów, które ułożone są w dwóch łukach zębowych: górnym i dolnym. Na schemacie przedstawiono górny łuk zębowy człowieka. Numerami 1–8 oznaczono kolejne zęby połowy łuku zębowego.

a) Określ, czy na schemacie przedstawiono stałe uzębienie człowieka, czy – uzębienie mleczne. Odpowiedz uzasadnij, uwzględniając liczbę lub rodzaje zębów.

b) Wybierz ze schematu i zapisz oznaczenia cyfrowe wszystkich zębów, których budowa jest przystosowana do odgryzania kawałków pokarmu, oraz podaj ich nazwy.

c) Podaj nazwę kości, w której osadzone są zęby w dolnym łuku zębowym człowieka.

Na rysunku przedstawiono szkielet kończyny górnej i obręczy barkowej człowieka.

a) Podaj nazwy kości oznaczonych na rysunku literami A, B i C.

A. ……..
B. ……..
C. ……..

b) Podaj nazwy stawów oznaczonych na rysunku literami X i Z oraz wskaż oznaczenie literowe tego stawu, który należy do stawów kulistych.

X. ……
Z. …….
Staw kulisty: ……

Skóra jest narządem pełniącym w organizmie człowieka wiele funkcji, takich jak: ochronna, odpornościowa, termoregulacyjna, zmysłowa, wydalnicza, wydzielnicza i termoizolacyjna. Pod wpływem promieniowania słonecznego w jej komórkach wytwarzany jest barwnik melanina, a z prowitaminy D powstaje witamina D.

a) Uzupełnij tabelę, w której zestawisz wybrane funkcje skóry i elementy jej budowy odpowiedzialne za realizację tych funkcji. Wpisz brakujące informacje.

b) Spośród wymienionych poniżej rodzajów odporności podkreśl te dwa, które są właściwe dla funkcji odpornościowej skóry.

nabyta
wrodzona
swoista
nieswoista

Na rysunkach A i B przedstawiono budowę dwóch typów tkanki mięśniowej występującej w organizmie człowieka.

Spośród wymienionych poniżej przykładów (1−4) przyporządkuj tkankom mięśniowym A i B wszystkie miejsca ich występowania w organizmie człowieka.

1. przepona
2. jelito cienkie
3. ściana komory serca
4. mięsień dwugłowy uda

A. ……….
B. ……….

Na rysunku przedstawiono budowę dwóch rodzajów siateczki śródplazmatycznej (A i B)

a) Podaj kryterium, które stanowi podstawę wyodrębniania dwóch rodzajów siateczki śródplazmatycznej.


b) Podaj oznaczenie literowe oraz nazwę rodzaju siateczki śródplazmatycznej, której główną funkcją jest synteza lipidów.

Wybierz i zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania.

Konwencja waszyngtońska, zwana CITES

A. powstała w celu ochrony dzikich gatunków zwierząt migrujących, które regularnie przekraczają granice państw.
B. dotyczy ochrony obszarów wodno-błotnych, mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życia ptaków wodnych.
C. umożliwia kontrolowanie handlu i obrotu gatunkami roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem.
D. umożliwia tworzenie obszarów ochrony siedlisk przyrodniczych zagrożonych wyginięciem w państwach Unii Europejskiej.

Na poniższym wykresie przedstawiono wyniki badania, którego celem było określenie czynników wpływających na bogactwo gatunkowe wybranych wysp Karaibów.

1. Sformułuj wniosek na podstawie przedstawionych wyników.

2. Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące czynników wpływających na różnorodność gatunkową zwierząt na wyspach są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

Spośród wielu substancji chemicznych, które przedostają się do środowiska morskiego, wysoką toksycznością i trwałością cechują się polichlorowane bifenyle (PCB). Wchłanianie PCB przez organizmy następuje w różny sposób, ale najwięcej PCB przyjmują one wraz ze spożywanym pokarmem. Na schemacie przedstawiono fragment sieci pokarmowej ekosystemu Bałtyku oraz stężenie PCB [μg/kg] w różnych organizmach tworzących tę sieć.

1. Na podstawie przedstawionych danych sformułuj wniosek dotyczący zależności między poziomem troficznym zajmowanym przez gatunek a stężeniem PCB w organizmie.

2. Wypisz ze schematu dwa przykłady organizmów, między którymi występuje konkurencja międzygatunkowa.

1. ………i …………
2. ……… i …………

Wśród mikroflory jelita krwiopijnego pluskwiaka Rhodnius prolixus, który jest wektorem świdrowca wywołującego u ludzi groźną chorobę Chagasa, dominuje bakteria – Rhodococcus rhodnii. Do genomu tej bakterii wprowadzono gen ćmy kodujący cekropinę A – peptyd wywołujący śmierć świdrowca. W wyniku tego w ciele pluskwiaka liczba świdrowców znacznie spadła. Preparaty zawierające transgeniczne bakterie Rhodococcus rhodnii mogą być wykorzystywane do zapobiegania roznoszenia choroby Chagasa poprzez wprowadzanie ich do środowiska życia pluskwiaków.

1. Wyjaśnij, dlaczego gen kodujący cekropinę A wprowadza się do genomu bakterii Rhodococcus rhodnii w postaci cDNA otrzymanego w wyniku odwrotnej transkrypcji na matrycy eukariotycznego mRNA.

2. Uzasadnij tezę, że stosowanie preparatów zawierających transgeniczne bakterie Rhodococcus rhodnii w celu zapobiegania roznoszenia choroby Chagasa jest korzystniejsze dla środowiska niż stosowanie chemicznych metod zwalczania tego pluskwiaka.

W pewnej populacji motyli (populacja I), w której występują dwa allele warunkujące ubarwienie ciała, pozostającej w stanie równowagi genetycznej pod względem tych alleli, występowały zarówno motyle ciemne, jak i jasne. Jednorazowe pojawienie się drapieżnika spowodowało śmierć wszystkich osobników o fenotypie jasnym. W wyniku rozmnażania się osobników ciemnych, które przeżyły, powstała populacja II. Ubarwienie ciała tego gatunku motyla jest cechą autosomalną, determinowaną przez: dominujący allel A – warunkujący ubarwienie ciemne i recesywny allel a – warunkujący ubarwienie jasne.

1. Oblicz częstość allelu warunkującego ciemne ubarwienie ciała motyli w populacji I przed atakiem drapieżnika. Zapisz obliczenia.

Obliczenia:

2. Po przyjęciu założenia, że krzyżowanie się osobników jest losowe, określ, czy w populacji II motyli będą występowały osobniki o jasnym ubarwieniu ciała. Odpowiedź uzasadnij.

U kotów brytyjskich produkcja eumelaniny, czyli czarnego barwnika, jest modyfikowana przez trzy allele genu autosomalnego, które w zależności od układu, w jakim pojawiają się w genotypie kota, determinują kolor włosa:

B – allel dominujący w stosunku do pozostałych, warunkujący barwę czarną,
b – allel recesywny w stosunku do B, ale dominujący w stosunku do b 1, warunkujący barwę czekoladową,
b 1 – allel recesywny zarówno w stosunku do B, jak i do b, warunkujący barwę cynamonową.

Ekspresja genu odpowiedzialnego za produkcję eumelaniny modyfikowana jest przez autosomalny gen z innego chromosomu, którego allel D warunkuje równomierne rozproszenie barwnika, co daje normalną barwę włosa, natomiast recesywny allel d sprawia, że pigment występuje w skupiskach, co skutkuje rozjaśnieniem (rozmyciem) kolorów: czarnego – do niebieskiego, czekoladowego – do liliowego, a cynamonowego – do płowego.

1. Zapisz, stosując podane oznaczenia alleli genów odpowiedzialnych za kolor sierści, wszystkie możliwe genotypy niebieskiego kota brytyjskiego.

2. Zapisz, stosując podane oznaczenia alleli genów, genotypy kotów brytyjskich: cynamonowej samicy i czarnego samca, w których potomstwie znajdują się kocięta czarne, czekoladowe, niebieskie oraz liliowe.

Genotyp cynamonowej samicy:

Genotyp czarnego samca:

3.Zapisz krzyżówkę genetyczną (szachownicę Punnetta) cynamonowej samicy i czarnego samca (rodziców z zadania 17.2.) i na podstawie tej krzyżówki określ prawdopodobieństwo, że kolejne kocię tych rodziców będzie niebieskie.

Krzyżówka:

Prawdopodobieństwo, że kolejne kocię będzie niebieskie:

Białka histonowe, typowe dla eukariontów, zbudowane są z części globularnej oraz z tzw. ogonka, wystającego poza nukleosom. Ogonki białek histonowych są miejscem modyfikacji chemicznych polegających m.in. na acetylacji i deacetylacji. Modyfikacje te wpływają na strukturę chromatyny: regulują w ten sposób ekspresję informacji genetycznej w komórce. Na schemacie przedstawiono modyfikacje fragmentu chromatyny o długości ok. 600 par zasad.

1. Podaj, który z procesów przedstawionych na schemacie – acetylacja czy deacetylacja – prowadzi do zahamowania ekspresji informacji genetycznej danego fragmentu DNA. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do znaczenia powstałych zmian w strukturze chromatyny.

2. Określ, czy prawdziwe jest stwierdzenie, że procesy przedstawione na schemacie nie mogą zachodzić w mitochondrium. Odpowiedź uzasadnij.

W celu sprawdzenia, czy na przejście komórek do fazy M cyklu komórkowego mogą mieć wpływ związki chemiczne zawarte w cytoplazmie innych komórek będących w fazie M, przeprowadzono doświadczenie w dwóch wariantach: A i B. W doświadczeniu wykorzystano oocyty żaby Xenopus, które są wygodnym obiektem sprawdzania aktywności czynników kierujących komórkę do fazy M, gdyż mają one zakończoną replikację DNA i są zatrzymane tuż przed fazą podziału jądra komórkowego. A. Z oocytu żaby Xenopus, znajdującego się w interfazie cyklu komórkowego, pobrano cytoplazmę, następnie wstrzyknięto ją do innego oocytu tej żaby, znajdującego się w interfazie. B. Z dzielącego się jaja żaby Xenopus, znajdującego się w fazie M cyklu komórkowego, pobrano cytoplazmę, następnie wstrzyknięto ją do oocytu tej żaby, znajdującego się w interfazie.

Przebieg doświadczenia i jego wyniki przedstawiono na poniższych schematach.

1. Sformułuj wniosek na podstawie wyników przedstawionego doświadczenia.

2. Określ, który wariant tego doświadczenia – A czy B – stanowił dla niego próbę kontrolną. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do roli tej próby w interpretacji wyników doświadczenia.

3. Podaj nazwę podziału jądra komórkowego, który został wywołany wstrzyknięciem do oocytu cytoplazmy z dzielącej się komórki w fazie M, i rozpoznaj fazę podziału, którą oznaczono na schemacie literą X. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do zmian w komórce.

Nazwa podziału:

Faza podziału:

Uzasadnienie:

4. Uzasadnij tezę, że konsekwencją mutacji genów kodujących białka regulujące cykl komórkowy może być u człowieka rozwój nowotworu.

5. Podaj przykład funkcji, jaką pełnią w niedzielącym się oocycie mikrotubule wchodzące w skład cytoszkieletu komórki.