DWMED

Aktywne formy witaminy D, odgrywające ważną rolę w kontrolowaniu metabolizmu wapnia i fosforu, nie występują w pokarmie. Pod wpływem światła słonecznego obie aktywne formy są wytwarzane pod powierzchnią skóry w wyniku różnych przemian, np. reakcji fotochemicznej, reakcji polegającej na otwarciu pierścienia, izomeryzacji, a także przemian metabolicznych, np.:

Podaj nazwę grup funkcyjnych, których wprowadzenie do szkieletu cząsteczki witaminy D₃ skutkuje przekształceniem witaminy w jej aktywną formę. Określ formalne stopnie utlenienia atomów węgla oznaczonych w powyższym wzorze literami a i b oraz określ hybrydyzację orbitali walencyjnych atomów węgla oznaczonych tymi samymi literami. Uzupełnij tabelę.

Glikozydy to grupa związków organicznych stanowiących połączenie cukrów z innymi substancjami. Cząsteczka glikozydu jest złożona z części cukrowej oraz części niecukrowej. Ważną grupę glikozydów stanowią O-glikozydy, których cząsteczki powstają w wyniku reakcji kondensacji z udziałem grupy hydroksylowej cząsteczki cukru. Jednostki cukrowe występują zwykle w formie cyklicznej i łączą się z częścią niecukrową za pośrednictwem anomerycznego atomu węgla. Jednym z glikozydów jest salicyna o wzorze:

Salicyna tworzy bezbarwne kryształy.

Na podstawie: M. Krauze-Baranowska, E. Szumowicz, Wierzba – źródło surowców leczniczych o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym, „Postępy Fitoterapii” 2/2004 oraz K.-H. Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, Warszawa 2007.

W środowisku kwasowym O-glikozydy ulegają hydrolizie. Jej produktami są cukier i związek, od którego pochodziła niecukrowa część glikozydu.

Napisz wzór łańcuchowy (w projekcji Fischera) cukru powstającego w wyniku hydrolizy salicyny. Uzupełnij poniższy schemat – wpisz w odpowiednie pola wzory grupy –OH lub symbole atomów wodoru. Narysuj wzór półstrukturalny (grupowy) związku, od którego pochodziła niecukrowa część glikozydu.

W celu zbadania właściwości salicyny przeprowadzono dwuetapowe doświadczenie, którego przebieg ilustruje schemat.
W pierwszym etapie salicynę wprowadzono do probówek I–III, w których znajdowały się następujące odczynniki:

Zawartość probówki III ogrzano. W każdej probówce otrzymano roztwór. W drugim etapie mieszaninę poreakcyjną otrzymaną w probówce III ostudzono i rozdzielono na dwie probówki: IV i V, w których znajdowały się następujące odczynniki:

Zawartość probówki IV ogrzano.

Uzupełnij poniższą tabelę – opisz barwę zawartości każdej probówki po zakończeniu danego etapu doświadczenia.

Aldozy utleniają się tak samo łatwo, jak inne aldehydy, dlatego redukują np. odczynnik Tollensa. Działanie na aldozę kwasem azotowym(V), który jest silnym utleniaczem, skutkuje utlenieniem nie tylko grupy –CHO, lecz także grupy –CH₂OH. Produktami utlenienia aldoz kwasem azotowym(V) są kwasy dikarboksylowe.

Na podstawie: R. Morrison, R. Boyd, Chemia organiczna, Warszawa 1985.

Przeprowadzono reakcję chemiczną, w której na D-galaktozę podziałano kwasem azotowym(V).

Uzupełnij poniższy schemat – wpisz w zaznaczone pola wzory odpowiednich fragmentów cząsteczki związku organicznego. Oceń, czy cząsteczka powstałego związku organicznego jest chiralna. Uzasadnij odpowiedź.

W czterech naczyniach (I–IV) znajdowały się cztery różne wodne roztwory: fruktozy, glukozy, skrobi i albuminy (białka występującego m.in. w jajach kurzych). W celu ich identyfikacji przeprowadzono trzy serie doświadczeń.
W pierwszej serii doświadczeń, po dodaniu wodno-alkoholowego roztworu jodu do próbek pobranych z czterech naczyń, próbka z naczynia I przyjęła granatowe zabarwienie.
W drugiej serii doświadczeń, po dodaniu etanolu do próbek pobranych z trzech naczyń (II, III i IV), w próbce z naczynia II pojawił się biały, kłaczkowaty osad.
W trzeciej serii doświadczeń, po dodaniu wodnego roztworu bromu z dodatkiem wodorowęglanu sodu do próbek pobranych z dwóch naczyń (III i IV), próbka z naczynia III przyjęła trwałe pomarańczowe zabarwienie. Próbka z naczynia IV po pewnym czasie stała się bezbarwna.

Podaj nazwy związków, które zidentyfikowano podczas przeprowadzonych trzech serii doświadczeń.

W czterech naczyniach (I–IV) znajdowały się cztery różne wodne roztwory: fruktozy, glukozy, skrobi i albuminy (białka występującego m.in. w jajach kurzych). W celu ich identyfikacji przeprowadzono trzy serie doświadczeń.
W pierwszej serii doświadczeń, po dodaniu wodno-alkoholowego roztworu jodu do próbek pobranych z czterech naczyń, próbka z naczynia I przyjęła granatowe zabarwienie.
W drugiej serii doświadczeń, po dodaniu etanolu do próbek pobranych z trzech naczyń (II, III i IV), w próbce z naczynia II pojawił się biały, kłaczkowaty osad.
W trzeciej serii doświadczeń, po dodaniu wodnego roztworu bromu z dodatkiem wodorowęglanu sodu do próbek pobranych z dwóch naczyń (III i IV), próbka z naczynia III przyjęła trwałe pomarańczowe zabarwienie. Próbka z naczynia IV po pewnym czasie stała się bezbarwna.

Podaj nazwę procesu, który w drugiej serii doświadczeń, po dodaniu etanolu do próbek pobranych z trzech naczyń (II, III i IV), był przyczyną pojawienia się białego, kłaczkowatego osadu w próbce z naczynia II.

W roztworze o odczynie zasadowym ketony, których cząsteczki zawierają grupę –OH przy atomie węgla połączonym z atomem węgla grupy karbonylowej, ulegają izomeryzacji. Tę przemianę ilustruje poniższy schemat.

Przeprowadzono doświadczenie, w którym do dwóch probówek – w jednej probówce znajdował się wodny roztwór glukozy, a w drugiej wodny roztwór fruktozy – dodano zalkalizowaną zawiesinę wodorotlenku miedzi(II). Następnie zawartość każdej probówki wymieszano i ogrzano.

Odpowiedz na poniższe pytanie. Wpisz TAK albo NIE do tabeli i podaj uzasadnienie. W uzasadnieniu odwołaj się do konsekwencji procesu opisanego w informacji oraz nazwij właściwości cukrów, które potwierdzono opisanym doświadczeniem.

Hydrolizę sacharozy można opisać równaniem:

Podczas przebiegu tego procesu w wodnym roztworze o pH = 4,5 mierzono stężenie sacharozy w stałych odstępach czasu i wyniki eksperymentu zestawiono w poniższej tabeli.

Uzupełnij poniższe zdania – wybierz i podkreśl jedno określenie spośród podanych w nawiasie oraz wpisz wartość stężenia molowego glukozy.

Wybierz arkusz:

Energią jonizacji nazywamy taką ilość energii, jaka potrzebna jest do usunięcia elektronu z atomu pierwiastka lub jego prostego jonu. Wykresy poniżej ilustrują zmiany wartości pierwszej oraz drugiej energii jonizacji szesnastu pierwiastków grup głównych układu okresowego, leżących w dwóch kolejnych jego okresach.

Na podstawie: A. Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2010.

Uzupełnij poniższy tekst oznaczeniami literowymi (A÷D) tak, aby powstały zdania prawdziwe. Uzasadnij swój wybór.

Energią jonizacji nazywamy taką ilość energii, jaka potrzebna jest do usunięcia elektronu z atomu pierwiastka lub jego prostego jonu. Wykresy poniżej ilustrują zmiany wartości pierwszej oraz drugiej energii jonizacji szesnastu pierwiastków grup głównych układu okresowego, leżących w dwóch kolejnych jego okresach.

Na podstawie: A. Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2010.

W tabeli poniżej oznaczeniom literowym X, Y i Z przypisano po dwa numery okresów. Wśród podanych oznaczeń dwa dotyczą tych okresów, w których nie leżą pierwiastki o wartościach energii jonizacji przedstawionych graficznie w informacji wprowadzającej.

Podaj te oznaczenia literowe, które nie dotyczą pierwiastków o wartościach energii jonizacji przedstawionych w informacji wprowadzającej.

Energią jonizacji nazywamy taką ilość energii, jaka potrzebna jest do usunięcia elektronu z atomu pierwiastka lub jego prostego jonu. Wykresy poniżej ilustrują zmiany wartości pierwszej oraz drugiej energii jonizacji szesnastu pierwiastków grup głównych układu okresowego, leżących w dwóch kolejnych jego okresach.

Na podstawie: A. Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2010.

W tabeli poniżej oznaczeniom literowym X, Y i Z przypisano po dwa numery okresów. Wśród podanych oznaczeń dwa dotyczą tych okresów, w których nie leżą pierwiastki o wartościach energii jonizacji przedstawionych graficznie w informacji wprowadzającej.

Wartość drugiej energii jonizacji jednego z opisanych pierwiastków wynosi 1,14 MJ∙mol^–1.

Napisz symbol lub nazwę tego pierwiastka chemicznego. Podaj wartości liczb kwantowych – głównej, pobocznej oraz magnetycznej, opisujących elektrony walencyjne w jego atomach w stanie podstawowym. Uzupełnij tabelę.

Azot jest pierwiastkiem, który występuje w postaci dwóch trwałych odmian izotopowych różniących się jednym neutronem. Szacuje się, że wśród 263 cząsteczek amoniaku istnieje jedna, w skład której wchodzi tzw. ciężki izotop azotu, którego jądro atomowe zawiera osiem neutronów.

Na podstawie: A. Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2010.

Oblicz liczbę cząsteczek amoniaku zawierających ciężki izotop azotu w probówce o pojemności równej 20 cm³_, w jednej czwartej napełnionej roztworem wody amoniakalnej o stężeniu molowym równym 0,1 mol·dm^-3, w temperaturze 25 ^oC. W obliczeniach uwzględnij fakt, że woda amoniakalna jest słabym elektrolitem. Wynik podaj w notacji wykładniczej z dokładnością do trzech cyfr znaczących.

Azot jest pierwiastkiem, który występuje w postaci dwóch trwałych odmian izotopowych różniących się jednym neutronem. Szacuje się, że wśród 263 cząsteczek amoniaku istnieje jedna, w skład której wchodzi tzw. ciężki izotop azotu, którego jądro atomowe zawiera osiem neutronów.

Na podstawie: A. Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2010.

Jeśli wodny roztwór chlorku amonu zawierający lekki izotop azotu zostanie nasycony amoniakiem, którego wszystkie cząsteczki zawierają ciężki izotop azotu, wówczas dojdzie do wymiany tego izotopu między amoniakiem a jonami amonowymi. Powstały w ten sposób gazowy produkt zawierający lekki izotop azotu usuwa się z układu metodami fizycznymi.

Stosując wzory drobin zawierających symbole odpowiednich izotopów azotu napisz w formie jonowej skróconej równanie opisanej wyżej przemiany.

Naturalny ołów występuje w postaci mieszaniny czterech izotopów. Liczby neutronów znajdujących się w trzech najcięższych spośród tych izotopów opisane są wartościami kolejnych liczb naturalnych. W podanej trójce izotopów najlżejszy z nich stanowi 24,1%, a kolejne dwa odpowiednio 22,1% oraz 52,4% (najcięższy izotop). Neutrony znajdujące się w jednym atomie najlżejszego spośród wszystkich izotopów ołowiu ważą około 2,037·10^–22 g, a najcięższy z wymienionych nuklidów powstaje w wyniku przemiany β^– radioizotopu pewnego pierwiastka chemicznego.

Na podstawie: W. Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 2013.

Średnia masa atomowa ołowiu wynosi 207,241 u.

Na podstawie odpowiednich obliczeń ustal wartości liczb masowych pozostałych trzech (najcięższych) jego izotopów. Wyniki obliczeń wpisz w odpowiednie pola tabeli.