DWMED

Uczniowie postanowili sprawdzić, czy powietrze wydychane z płuc zawiera więcej dwutlenku węgla niż powietrze atmosferyczne.

W tym celu przygotowali:
• dwie szczelnie zamknięte kolby z wodą wapienną,
• dwa baloniki, z których jeden wypełnili powietrzem atmosferycznym, a drugi wydychanym powietrzem. Oba baloniki miały jednakową objętość po ich wypełnieniu.

Następnie przepompowano powietrze każdego z baloników do oddzielnych kolb z wodą wapienną i ponownie kolby szczelnie zamknięto.

Porównaj przewidywane wyniki obserwacji wody wapiennej w obu kolbach.

W reakcji na stres biorą udział hormony kory i rdzenia nadnerczy. Krótkotrwały, silny stres pobudza przez impulsy nerwowe rdzeń nadnerczy do wydzielania adrenaliny i noradrenaliny. Natomiast kora nadnerczy odpowiada na sygnały hormonalne. Przewlekły długotrwały bodziec stresowy odbierany jest w podwzgórzu i powoduje uwalnianie przez przysadkę mózgową hormonu tropowego – ACTH, który wraz z krwią dociera do kory nadnerczy. Stymuluje ją to do wytwarzania kortyzolu.

Na podstawie podanych informacji uzupełnij poniższy schemat ilustrujący wpływ przewlekłego stresu na wydzielanie hormonów – wpisz w prostokąty nazwy odpowiednich narządów, a w miejscu oznaczonym literą X – nazwę właściwego hormonu.

Pocenie się jest jednym z mechanizmów termoregulacji. W zależności od aktywności fizycznej zmienia się nasilenie pocenia, co wpływa na gospodarkę wodną organizmu. W regulacji gospodarki wodnej uczestniczy hormon uwalniany przez przysadkę mózgową – wazopresyna (ADH), której działanie polega m.in. na pobudzeniu zwrotnego wchłaniania wody w nerkach. Na rysunkach A, B i C przedstawiono człowieka w trzech różnych sytuacjach w jednakowej temperaturze około 20 ºC, przy czym sytuację wyjściową stanowi spoczynek.

a) Uzupełnij schemat – wpisz w odpowiednie miejsca wybrane z poniższych określenia wpływu ciężkiej pracy wykonywanej przez człowieka na ilość wydzielanego ADH i wytworzonego moczu.

zmniejsza się
nie zmienia się
zwiększa się

b) Na podstawie schematu i tekstu wyjaśnij, dlaczego picie alkoholu ma działanie moczopędne.

Oceń, które z poniższych informacji dotyczących funkcji nerek są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

Dzieci w okresie niemowlęcym (od 1 miesiąca do 1 roku życia) wytwarzają enzym powodujący ścinanie białka zawartego w mleku matki.

a) Zaznacz poniżej (A–D) nazwę enzymu występującego w przewodzie pokarmowym niemowląt i powodującego ścinanie białka mleka.

A. chymotrypsyna
B. podpuszczka
C. trypsyna
D. pepsyna


b) Podaj nazwy dwóch odcinków przewodu pokarmowego, w których trawione jest białko.

1. …..
2. …..

c) Podaj nazwę końcowego produktu trawienia białek w przewodzie pokarmowym człowieka.

W tabeli przedstawiono występowanie otyłości w różnych grupach wiekowych. Liczbę ludzi otyłych wykazano na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI). Otyłość wg GUS jest definiowana jako wartości BMI 30 i więcej.

a) Podaj, w której grupie wiekowej zaobserwowano największy względny wzrost udziału osób otyłych w okresie 2004–2009.

b) Podaj przykład prawdopodobnej przyczyny wzrostu udziału osób otyłych w latach 2004–2009.

Dla dzieci mleko jest pokarmem o wysokiej wartości odżywczej. Jest źródłem witamin, np. witaminy D, oraz białka i soli mineralnych, np. wapnia. Wypicie szklanki mleka pokrywa 25% dziennego zapotrzebowania organizmu na wapń. Przeważająca ilość wapnia w organizmie, bo 99%, znajduje się w kościach i zębach, a reszta – w tkankach miękkich i płynach ustrojowych. Wapń uczestniczy np. w skurczach mięśni, w przewodzeniu impulsów nerwowych i aktywacji enzymów uczestniczących w trawieniu tłuszczów.

Wyjaśnij, uwzględniając dwa składniki mleka wymienione w tekście, dlaczego w profilaktyce krzywicy korzystne jest spożywanie tego pokarmu przez dzieci.

W tabeli przedstawiono informacje dotyczące strat wybranych składników odżywczych podczas przygotowania do spożycia warzyw i owoców oraz w czasie ich przechowywania.

a) Zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania.

Na podstawie informacji w tabeli można stwierdzić, że
A. obieranie warzyw i owoców nie powoduje strat witamin.
B. witaminy z grupy B gromadzą się głównie w skórce i pod skórką owoców.
C. warzywa i owoce przed obraniem należy przez jakiś czas moczyć w wodzie.
D. warzywa zawierające witaminę A trzeba w czasie przechowywania chronić przed dostępem światła.

b) Wyjaśnij, dlaczego moczenie warzyw w wodzie nie powoduje strat witaminy A.

Przebywanie w pomieszczeniu zawierającym tlenek węgla(II), tzw. czad, jest dla człowieka szczególnie niebezpieczne.

Zaznacz wśród A–D zdanie, prawidłowo wyjaśniające działanie tlenku węgla(II) na organizm człowieka.

A. Tlenek węgla(II) osadza się w pęcherzykach płucnych, co ogranicza dyfuzję tlenu do krwi.
B. Tlenek węgla(II) powoduje zlepianie się krwinek czerwonych (aglutynację), co zaburza transport tlenu w organizmie.
C. Tlenek węgla(II) uszkadza ośrodek oddechowy, przez co nie wysyła on impulsów, pobudzających mięśnie oddechowe do ich skurczu.
D. Tlenek węgla(II) łączy się z hemoglobiną, tworzy trwały kompleks i w ten sposób uniemożliwia łączenie się tlenu z hemoglobiną.

a) Określ kolejne etapy drogi, jaką odbywa wdychane powietrze w układzie oddechowym człowieka – wpisz w tabelę odpowiednio numery 2–7.

b) Podaj nazwę odcinka układu oddechowego, który to odcinek jest wspólny z układem pokarmowym.

Na rysunku przedstawiono budowę serca człowieka z głównymi naczyniami krwionośnymi. Strzałki przedstawiają kierunki przepływu krwi.

a) Wskaż strzałkami i podpisz na schemacie, podając ich właściwe nazwy, dwa naczynia krwionośne, które wyprowadzają krew z serca.

b) Podaj, jakiego rodzaju krew – utlenowana czy odtlenowana – wpływa do serca naczyniem X.

Na rysunku przedstawiono budowę jednego z rodzajów tkanki mięśniowej występującej
w organizmie człowieka.

Podaj nazwę rodzaju tkanki mięśniowej przedstawionej na rysunku oraz cechę jej budowy, która umożliwiła Ci rozpoznanie tej tkanki.

Fibrynogen jest jednym z białek wchodzących w skład osocza krwi.

Spośród odpowiedzi A–D wybierz i zaznacz właściwy opis roli tego białka w organizmie.

A. Reguluje ilość wody we krwi.
B. Transportuje gazy oddechowe.
C. Uczestniczy w odporności organizmu.
D. Bierze udział w procesie krzepnięcia krwi.

Każdemu elementowi budowy komórki A–C przyporządkuj jedną odpowiadającą mu funkcję spośród 1–4.

Element budowy komórki
A. lizosom
B. jądro komórkowe
C. błona komórkowa

Funkcja
1. oddzielanie przestrzeni wnętrza komórki od świata zewnętrznego
2. transport substancji do komórki i z komórki
3. sterowanie metabolizmem komórki
4. wewnątrzkomórkowe trawienie makrocząsteczek

A. …..
B. …..
C. …..