DWMED

Promieniowanie UV łatwo przenika przez martwe warstwy naskórka człowieka i dociera do dzielących się komórek warstwy rozrodczej, w których może uszkadzać DNA. Warstwa ozonowa występująca w stratosferze ogranicza ilość docierających do Ziemi promieni UV, jest jednak niszczona np. przez freony wykorzystywane przez człowieka w różnych gałęziach przemysłu. Związki te dostają się do stratosfery, gdzie przyczyniają się do rozpadu cząsteczek ozonu. W roku 1985 z inicjatywy UNEP (Programu Ochrony Środowiska ONZ) podpisana została tzw. konwencja wiedeńska, która zobowiązywała państwa do wprowadzenia ograniczeń w zakresie produkcji i zużycia freonów.
Na schemacie przedstawiono zmiany produkcji freonów: CFC–11, CFC–12, CFC–113 na świecie w latach 1980–2002.

a) Podaj argument dotyczący zdrowia człowieka i potwierdzający słuszność wprowadzenia przez UNEP ograniczeń w produkcji freonów na świecie.

b) Oceń, czy dane przedstawione na wykresie upoważniają do sformułowania stwierdzenia, że podpisanie konwencji wiedeńskiej przyniosło natychmiastowy skutek w postaci ograniczenia produkcji freonów na świecie. Odpowiedź uzasadnij.

Oceń, prawdziwość informacji dotyczących różnorodności biologicznej. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

Sawanny stanowią ogromne naturalne pastwiska dla wielu gatunków kopytnych. Głównym pokarmem tych zwierząt są trawy. Zebry żywią się długimi suchymi źdźbłami, antylopy jedzą przede wszystkim krótkie boczne pędy traw, natomiast gazele pasą się tam, gdzie inne
kopytne już żerowały. Na grzbietach dużych ssaków kopytnych, np. zebr, czasowo przebywają ptaki bąkojady wyjadające z ich skóry kleszcze i inne pasożyty. Bąkojady nie tylko oczyszczają skórę zwierząt, lecz także pełnią funkcję strażników ostrzegających o zbliżającym się zagrożeniu, np. o obecności lwa.

a) Na podstawie podanych informacji oceń prawdziwość poniższego stwierdzenia. Odpowiedź uzasadnij.

„Między zebrami a antylopami występuje silna konkurencja o pokarm”.

b) Podaj dokładną nazwę poziomu troficznego, na którym występują wymienione w tekście zwierzęta kopytne.

c) Podaj nazwę zależności międzygatunkowej występującej między zebrami a bąkojadami, przedstawionej w tekście.

Choroba Huntingtona jest schorzeniem genetycznym warunkowanym przez zmutowany allel (A) i jest dziedziczona w sposób autosomalny dominujący.

a) Oceń czy, genotyp mężczyzny obciążonego genetycznie chorobą Huntingtona można zapisać w następujący sposób: X A Y. Odpowiedź uzasadnij.

b) Określ w procentach ryzyko przekazania potomstwu zmutowanego allelu warunkującego chorobę Huntingtona przez matkę, która jest heterozygotą.

c) Zaznacz poniżej rodzaj badania, który umożliwi wczesne zdiagnozowanie choroby Huntingtona.

A. ultrasonografia (USG)
B. molekularny test diagnostyczny
C. analiza kariotypu (liczby chromosomów)

Na schemacie przedstawiono procesy zachodzące w komórce, prowadzące do syntezy białka.

a) Podaj nazwę procesu oznaczonego na schemacie literą A oraz nazwę związku chemicznego, który jest produktem tego procesu.

Nazwa procesu:
Nazwa związku chemicznego:

b) Podkreśl poniżej nazwę związku chemicznego, który nie uczestniczy bezpośrednio w procesie oznaczonym na schemacie literą B.

aminokwas
DNA
mRNA
tRNA

W celu określenia grupy badanej krwi używa się surowic krwi: grupy A oraz grupy B. Do próbek tych surowic dodaje się kroplę badanej krwi. Wystąpienie aglutynacji, czyli sklejenie krwinek czerwonych badanej krwi przez przeciwciała zawarte w surowicy, świadczy o obecności w błonie krwinek odpowiednich antygenów. Umożliwia to określenie grupy badanej krwi, ponieważ przeciwciała anty-A łączą się zawsze z antygenami A, a przeciwciała anty-B – z antygenami B.
Na rysunkach przedstawiono kolejno: szkiełko mikroskopowe z dwiema kroplami surowicy krwi (1. – surowica grupy krwi A i 2. – surowica grupy krwi B) oraz wyniki uzyskane na dwóch szkiełkach po dodaniu do tych surowic próbek krwi osoby I i osoby II.

a) Podaj grupę krwi każdej z osób (I i II), od których pochodziły próbki krwi.
Osoba I.:
Osoba II.:


b) Podaj wszystkie możliwe genotypy osoby, od której uzyskano surowicę zawierającą wyłącznie przeciwciała anty-A. Zastosuj oznaczenia alleli: I A, I B , i 0 .

Anemia polega na patologicznie niskim poziomie hemoglobiny we krwi, co skutkuje niską sprawnością układu oddechowo-krążeniowego.

Spośród podanych objawów choroby wybierz ten, który często występuje w przypadku anemii. Uzasadnij odpowiedź, uwzględniając podane informacje oraz funkcję hemoglobiny.

A. niska krzepliwość krwi
B. upośledzenie odporności
C. spadek wydolności fizycznej

Łożysko jest narządem umożliwiającym wymianę substancji między matką a płodem.
Przez łożysko przedostają się do krwiobiegu płodu również przeciwciała wytworzone przez matkę, a także substancje szkodliwe, np. nikotyna, która powoduje zwężenie średnicy naczyń krwionośnych.

a) Porównaj stężenia dwutlenku węgla w żyle pępkowej i w tętnicy pępkowej (użyj określenia: mniejsze/większe) oraz wyjaśnij przyczynę różnicy stężeń CO 2 w tych naczyniach.

W żyle pępkowej stężenie CO2 jest ……. niż w tętnicy pępkowej, ponieważ ………. .

b) Korzystając z przedstawionych informacji, wyjaśnij, w jaki sposób w życiu płodowym dziecko uzyskuje naturalną odporność bierną.


c) Uwzględniając podane informacje, wyjaśnij, dlaczego noworodki kobiet palących papierosy często rodzą się z niższą masą urodzeniową.

W sytuacji stresowej adrenalina wywołuje zmiany w funkcjonowaniu narządów i układów, np. układu krwionośnego, oddechowego, mięśniowego, których celem jest przygotowanie organizmu do maksymalnego wysiłku.

Każdej z wymienionych zmian fizjologicznych (A–D), jaka pojawia się w organizmie człowieka podczas stresu, przyporządkuj właściwe jej znaczenie (1–5) w reakcji stresowej.

Zmiany fizjologiczne
A. skurcz obwodowych naczyń krwionośnych
B. nasilone uwalnianie glukozy z glikogenu w wątrobie
C. zwiększenie częstości oddechów
D. pobudzenie czynności wydzielniczej gruczołów potowych

Znaczenie
1. dostarczenie mięśniom dodatkowego źródła energii
2. spowolnienie procesów trawiennych
3. zwiększenie dopływu tlenu do mięśni szkieletowych i mózgu
4. zwiększenie dopływu krwi do mózgu i mięśni
5. przygotowanie organizmu do ochrony przed przegrzaniem ciała

A. …….
B. …….
C. …….
D. ……

Tętnice odbierają krew wyrzucaną przez serce. Ich ściany są grube i sprężyste, może w nich płynąć krew do wszystkich tkanek pod wysokim ciśnieniem i ze znaczną szybkością. Krew z tkanek do serca wraca żyłami, płynie wolno i pod niskim ciśnieniem, a więc ściany żył
mogą być cieńsze niż ściany tętnic. Budowa obu rodzajów naczyń krwionośnych różni się także występowaniem zastawek.

a) Na podstawie informacji zawartych w tekście uzupełnij tabelę tak, aby przedstawiała porównanie kierunku krwi (z serca/do serca) i szybkości jej przepływu (większa/mniejsza) w opisanych naczyniach krwionośnych.

b) Podaj nazwę naczynia krwionośnego, w którym występują zastawki, oraz określ ich rolę w obiegu krwi.

Na schematach przedstawiono dwie gałki oczne z widoczną zmianą kształtu elementu X. Poniżej wymieniono wybrane funkcje (A–D) różnych elementów budowy oka.

Funkcje:
A. Stanowi warstwę ochronną dla elementów wewnętrznych oka.
B. Reguluje ilość światła docierającego do siatkówki.
C. Utrzymuje kulisty kształt gałki ocznej.
D. Skupia promienie świetlne.

a) Podaj nazwę elementu oka oznaczonego na schemacie literą X oraz zaznacz wśród (A–D) jego funkcję.

Nazwa elementu oka:

b) Określ, w jakim celu następuje widoczna na rysunkach zmiana kształtu elementu oznaczonego literą X.

Budowa organizmu człowieka może być postrzegana jako hierarchiczna, tzn. organizm złożony jest z cząsteczek chemicznych tworzących komórki, komórki budują tkanki, a tkanki tworzą narządy zebrane w układy narządów.

Uporządkuj podane niżej struktury należące do układu krwionośnego człowieka zgodnie ze zwiększającym się stopniem ich złożoności. Zapisz ich oznaczenia literowe, zaczynając od struktury uorganizowanej najniżej.

A. erytrocyt
B. hemoglobina
C. krew
D. naczynia krwionośne

Poniżej zamieszczono notatkę sporządzoną przez ucznia. „Zapłodnienie komórki jajowej zachodzi w jajowodzie, tam też dochodzi do zagnieżdżenia zarodka” .

Wskaż jeden z błędów popełnionych w tej notatce i go skoryguj.

Częstotliwość oraz głębokość oddechów jest regulowana przez ośrodek oddechowy znajdujący się w rdzeniu przedłużonym, który składa się z ośrodka wdechu i wydechu.
Na schemacie przedstawiono odruchową regulację ruchów oddechowych człowieka.

a) Na podstawie schematu oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

b) Uzasadnij, że prawidłowy oddech jest odruchem bezwarunkowym. W odpowiedzi uwzględnij jedną cechę typową dla odruchów bezwarunkowych.

W skład ucha człowieka wchodzą m.in. elementy:

trąbka słuchowa,
kowadełko,
błona bębenkowa,
małżowina uszna,
strzemiączko.

a) Spośród wymienionych elementów ucha wybierz wszystkie te, które są zbudowane z tkanki kostnej.

b) Podaj, który z wymienionych elementów ucha występuje na granicy ucha zewnętrznego i środkowego.