DWMED

W błonie śluzowej ściany żołądka występują gruczoły żołądkowe właściwe i gruczoły żołądkowe odźwiernikowe. Gruczoły żołądkowe właściwe zawierają dwa rodzaje komórek: komórki główne – produkujące pepsynogen i komórki okładzinowe – wytwarzające kwas solny. Gruczoły odźwiernikowe wydzielają śluz.

a) Na podstawie przedstawionych informacji wyjaśnij, na czym polega współdziałanie komórek głównych i komórek okładzinowych w procesie trawienia składników pokarmowych w żołądku.


b) Określ funkcję wydzieliny gruczołów odźwiernikowych w żołądku.

W komórkach mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego człowieka znajduje się białko podobne do hemoglobiny – mioglobina.

Wykaż związek między funkcją mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego człowieka a występowaniem w ich komórkach mioglobiny. W odpowiedzi uwzględnij właściwości mioglobiny.

Na rysunkach A i B przedstawiono dwa rodzaje tkanki mięśniowej.

Rozpoznaj rodzaje tkanek mięśniowych przedstawione na rysunkach – zapisz ich nazwy i podaj jedną różnicę w budowie obu tkanek.

Tkanka A:

Tkanka B:

Różnica w budowie tkanek:

Na rysunku przedstawiono przekrój podłużny fragmentu kręgosłupa człowieka.

a) Na podstawie rysunku oceń, czy poniższe informacje dotyczące budowy przedstawionego fragmentu kręgosłupa są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

b) Spośród elementów kręgosłupa opisanych na rysunku wybierz i zapisz te, które są zbudowane z tkanki:

1. kostnej:

2. chrzęstnej:

3. łącznej właściwej zbitej:

c) Określ, jakie znaczenie dla funkcjonowania kręgosłupa ma występowanie w nim krążków międzykręgowych.

Pierwiastki biogenne to sześć pierwiastków chemicznych, które wchodzą w skład głównych grup związków organicznych budujących organizmy. Jeden z nich wchodzi zarówno w skład kwasów nukleinowych, jak i przenośników energii. U zwierząt i człowieka jest on składnikiem kości, który zapewnia im twardość i wytrzymałość na ściskanie i ścieranie.

a) Podaj nazwę (lub symbol) pierwiastka, którego biologiczne znaczenie przedstawiono w powyższym tekście.

b) Spośród wymienionych poniżej pierwiastków podkreśl wszystkie, które są pierwiastkami biogennymi.

magnez
węgiel
potas
tlen
siarka
sód

Energetyka należy do sektorów gospodarki mających najbardziej szkodliwy wpływ na środowisko naturalne i zdrowie człowieka. Sektor energetyczny jest odpowiedzialny za większość emisji pyłów i gazów cieplarnianych. Głównym źródłem energii w Polsce są zasoby nieodnawialne. Dla produkcji energii elektrycznej zdecydowanie największe znaczenie mają dwa główne paliwa – węgiel kamienny i węgiel brunatny. Ich udział w produkcji energii wynosi blisko 85%, natomiast energia uzyskana z zasobów odnawialnych (np. energia słoneczna, wiatru, wody) stanowi zaledwie ok. 11,9%.


Podaj możliwy do realizacji przykład działania w sektorze energetycznym polskiej gospodarki prowadzący do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń powietrza przez ten sektor.

Promieniowanie jonizujące (jeden z czynników mutagennych) jest stale obecne w środowisku człowieka. Spowodowane jest to głównie wszechobecnością w przyrodzie substancji radioaktywnych (naturalnych i wytworzonych przez człowieka). Stężenie tych substancji, pobranych w sposób naturalny w pokarmie i kumulujących się w tkankach organizmów, zależy od miejsca zajmowanego przez te organizmy w łańcuchach pokarmowych.

Wybierz spośród A–D i zaznacz poprawne dokończenie zdania.

Na podstawie podanych informacji można wnioskować, że populacja ludzka jest narażona na gromadzenie znacznych ilości substancji radioaktywnych w tkankach, gdyż człowiek

A. spożywa dużo pokarmu pochodzenia roślinnego.
B. stanowi końcowe ogniwo łańcucha pokarmowego.
C. jest bardzo wrażliwy na oddziaływanie tych substancji.
D. osiągnął najwyższy poziom specjalizacji poszczególnych organów.

Wilki żyją w grupach zwanych watahami, które liczą w naszym kraju od 3 do 8 osobników. Każda wataha zajmuje oddzielne terytorium. Dowodzi nią para rodzicielska. Każdy wilk w hierarchii stada ma ściśle określoną pozycję, wyznaczającą m.in. kolejność jedzenia zdobyczy. Wilki polują na ssaki kopytne, np. sarny, jelenie czy dziki.
Wytrzebiona na terenie Polski populacja wilka odradza się z niezwykłym trudem. Przed objęciem ochroną zasięg występowania tego gatunku był ograniczony do Karpat oraz lasów wschodniej i północno-wschodniej części kraju.

Obecnie wilki stopniowo powracają do swoich dawnych ostoi
w centralnej i zachodniej Polsce. Ich stałej obecności możemy się spodziewać we wszystkich większych kompleksach leśnych w całym kraju.


a) Podaj nazwę zależności występującej między wilkami a ssakami kopytnymi.


b) Oceń, czy poniższe informacje dotyczące ekologii wilka są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

Każda populacja ma swoją niszę ekologiczną, rozumianą jako zespół czynników zaspokajających wymagania tej populacji. Między niszami różnych gatunków są możliwe różne relacje, skutkujące nienakładaniem lub nakładaniem się nisz ekologicznych, co zilustrowano na poniższych rysunkach (1.–4.). Literami A–H oznaczono nisze ekologiczne różnych gatunków.

Wybierz spośród rysunków 1.–4. i zapisz numer tego rysunku, na którym przedstawiono najsilniejszą konkurencję między dwoma gatunkami. Odpowiedź uzasadnij.

Jest to rysunek nr …, ponieważ …….. .

Anemia sierpowata jest wynikiem mutacji w genie β-globiny – polipeptydu wchodzącego w skład hemoglobiny. Hemoglobina zmieniona na skutek mutacji ma mniejsze powinowactwo do tlenu, a wypełnione nią krwinki czerwone są kształtu sierpowatego i mają tendencję do rozpadania się, co prowadzi do anemii.
Choroba dziedziczy się w sposób autosomalny recesywny. Heterozygoty – ludzie z jednym zmutowanym allelem a – mają we krwi sierpowate erytrocyty, ale nie prowadzi to do objawów anemii.
Rodzicom niewykazującym objawów anemii urodziło się dziecko chore na anemię sierpowatą.

a) Zapisz genotypy tych rodziców oraz wszystkie możliwe genotypy ich potomstwa.

Genotyp matki:

Genotyp ojca:

Możliwe genotypy ich dzieci:

b) Zapisz krzyżówkę genetyczną (szachownicę Punnetta) i na jej podstawie określ prawdopodobieństwo, że kolejne dziecko tych rodziców będzie chore na anemię sierpowatą.

Metodami inżynierii genetycznej otrzymano zmodyfikowane komórki bakterii pałeczki okrężnicy (Escherichia coli) zdolne do produkcji ludzkiej insuliny.

Wybierz spośród A–D i zaznacz poprawne dokończenie zdania.

Opisany efekt dotyczący E. coli uzyskano dzięki

A. wywołaniu mutacji genowej w komórkach E. coli.
B. wprowadzeniu genu kodującego ludzką insulinę do komórki E. coli.
C. wprowadzeniu chromosomu E. coli do komórki człowieka.
D. połączeniu zawartości komórki E. coli z zawartością komórki człowieka.

a) Zapisz tę sekwencję nukleotydów w odcinku matrycowej nici DNA, na podstawie której powstał przedstawiony fragment mRNA.

b) Oceń, czy poniższe informacje dotyczące kodu genetycznego są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

Informacja genetyczna zawarta w DNA jest wykorzystywana w komórce w procesie prowadzącym do powstania białka. Ten proces przebiega w dwóch etapach.

Podaj nazwy obu etapów procesu prowadzącego do powstania białka i określ miejsca ich zachodzenia w komórce eukariotycznej.

Procesy związane z rozrodem człowieka zachodzą w różnych narządach układu rozrodczego.

Każdemu z wymienionych procesów A–D przyporządkuj narząd wybrany spośród 1.–5, w którym ten proces zachodzi.

Procesy

A. uwolnienie komórki jajowej
B. zapłodnienie
C. zagnieżdżenie się zarodka
D. wymiana substancji między matką i płodem

Narządy

1. jajowód
2. pochwa
3. jajnik
4. macica
5. łożysko

A. …..
B. …..
C. …..
D. …..

Anatomicznie układ nerwowy człowieka składa się z układu ośrodkowego oraz układu obwodowego. Czynnościowo układ nerwowy dzieli się na układ somatyczny i układ autonomiczny (inaczej wegetatywny).

a) Uzupełnij schemat – wpisz w puste komórki elementy składowe obu anatomicznych części układu nerwowego.

b) Wybierz spośród A–D i zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania.

Zadaniem autonomicznego układu nerwowego w organizmie człowieka jest kontrola

A. przebiegu procesu uczenia się.
B. reakcji niepodlegających woli organizmu, np. reakcji źrenic na światło.
C. zachowania postawy i utrzymania równowagi ciała.
D. wykonywania czynności poprzedzonych podjęciem decyzji.